Kάνναβη: Ήρθε η ώρα να αποποινικοποιηθεί στην Ελλάδα;

Μπορούμε, όντως; Στις Η.Π.Α., τουλάχιστον, μπορούν. Ο Obama προς το παρόν νίπτει τας χείρας του, ενθαρρύνοντας τους αντιαπαγορευτικούς «πειραματισμούς» πολιτειών όπως το Κολοράντο, αλλά χωρίς να δείχνει διάθεση για νομοθετική παρέμβαση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ωστόσο, η αμερικανική κοινή γνώμη φαίνεται να επικροτεί όλο και περισσότερο τη νομιμοποίηση της χρήσης μαριχουάνας, καταρχάς για θεραπευτικούς και, σε μικρότερο βαθμό, για ψυχαγωγικούς σκοπούς.Θα έβρισκε απήχηση ένα ανάλογο αίτημα και στην ελληνική κοινωνία; Οι υπέρμαχοι της αντιαπαγορευτικής κίνησης από το δίκτυο των Ηλιόσπορων πιστεύουν ότι οι συνθήκες για κάτι τέτοιο έχουν ωριμάσει – το ότι, από το 2005 που «τρέχουν» τα αντιαπαγορευτικά φεστιβάλ, φέτος είναι η πρώτη φορά που η εκδήλωση θα γίνει στην πλατεία Συντάγματος (Σάββατο, 9 Μαΐου, από τη 1 το μεσημέρι) συμβολίζει την αυξημένη δυναμική του κινήματος. Επιπλέον, το «πρώτη φορά αριστερά» θεωρητικά σημαίνει ότι -και- στο πρόβλημα των τοξικών ουσιών δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να αλλάξει η ασύμμετρη σχέση πρόληψης – καταστολής. Οι διοργανωτές του φεστιβάλ το θέτουν απλά: «Η χρήση και κατάχρηση ουσιών δεν είναι ζήτημα δημόσιας τάξης αλλά δημόσιας υγείας».

Για την ώρα, βέβαια, παρότι η ελληνική νομοθεσία έχει από το 2013 γίνει πιο ελαστική στην αντιμετώπιση των χρηστών, με την πρόβλεψη μικρότερων ποινών και την καθιέρωση του δικαιώματός τους στη θεραπεία, στην πράξη οι δικαστικές αποφάσεις είναι σκληρές, ορισμένες φορές υπέρμετρα. Το αντιαπαγορευτικό κίνημα διεκδικεί πολύ περισσότερα από την επιεική μεταχείριση του χρήστη. Επισημαίνοντας το αυτονόητο, ότι οι χρήστες δεν είναι εγκληματίες, αναδεικνύει με στοιχεία ότι εγκληματική, αντίθετα, έχει αποβεί η λογική της καταστολής, ζητά την αποποινικοποίηση της χρήσης ουσιών και, ειδικά για την κάνναβη, τη νομιμοποίηση της ιατρικής και ψυχαγωγικής χρήσης, καθώς και της ελεγχόμενης καλλιέργειάς της.Προφανώς, ο όρος «ψυχαγωγική» προκαλεί ανατριχίλα σε μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας – και, εξ αντανακλάσεως, στους πολιτικούς αντιπροσώπους της. Ως ένα βαθμό, δικαίως: στην «ψυχαγωγική» της εκδοχή, η κάνναβη είναι λιγότερο επιβλαβής από νόμιμες ουσίες όπως το αλκοόλ και ο καπνός, όχι όμως και αβλαβής. Κανείς δεν πέθανε, μεν, κάνοντας «μαύρο», αλλά η περιστασιακή χρήση κάνναβης στις νεαρές ηλικίες έχει ενοχοποιηθεί για προβλήματα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, ενώ υπάρχουν έρευνες που τη συνδέουν και με την εκδήλωση σχιζοφρένειας – εφόσον υφίσταται το γενετικό υπόστρωμα. Και, βέβαια, υπάρχει το ζήτημα της εξάρτησης που στην περίπτωση της κάνναβης δεν είναι σωματική, αλλά ψυχολογική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αντιμετωπίζεται και ευκολότερα.

«Είναι σαφές όμως», απαντούν οι άνθρωποι του κινήματος, «ότι η τρέχουσα πολιτική έχει αποτύχει οικτρά στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και τη μείωση της χρήσης, -με τον ίδιο τρόπο και τον ίδιο μηχανισμό που η ποτοαπαγόρευση είχε αποτύχει να καταπολεμήσει τον αλκοολισμό, γιγαντώνοντας το παράνομο εμπόριο-, ενώ έχει καταστήσει την κάνναβη και προθάλαμο για τα σκληρά ναρκωτικά». Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι χρήστες παράνομων ουσιών στην Ελλάδα έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία τριάντα χρόνια, ενώ ανησυχητική είναι και η αύξηση στους χρήστες νεαρής ηλικίας. Σε ό,τι αφορά την κάνναβη, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Εθισμού εκτιμά ότι το 0,1% του ελληνικού πληθυσμού, στις ηλικίες 15-64 κάνει χρήση καθημερινά ή σχεδόν κάθε μέρα.Η ρύθμιση της παραγωγής και της διάθεσης της κάνναβης για θεραπευτική και ψυχαγωγική χρήση θα μετέβαλλε ριζικά το τοπίο στις ελληνικές φυλακές, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό (περί το 40%) των εγκλείστων κρατείται για παραβάσεις που σχετίζονται με κατοχή και χρήση. Πέρα από τις προφανείς θετικές επιπτώσεις που θα είχε αυτό στη ζωή των χρηστών (αλλά και των υπόλοιπων κρατουμένων, που θα απολάμβαναν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης), το κίνημα επισημαίνει ότι η αστυνομία και το δικαστικό σώμα θα είχαν στη διάθεσή τους ανθρώπινους πόρους που χρειάζονται για να ασχοληθούν με πιο σοβαρές εγκληματικές υποθέσεις. Αλλά, και υπό στενό οικονομικό πρίσμα, τα οφέλη που θα προέκυπταν θα ήταν μεγάλα και άμεσα. Το οργανωμένο έγκλημα θα έχανε ένα μεγάλο κομμάτι του τζίρου του (που, με συντηρητικές εκτιμήσεις, ανέρχεται σε 35-40 δισεκατομμύρια ετησίως), ενώ οι δαπάνες που κατευθύνονται στο σωφρονισμό θα ήταν διαθέσιμες για πρόληψη και θεραπεία:

«Το κόστος της φυλάκισης για κάθε εξαρτημένο είναι τριπλάσιο απ’ ό,τι το κόστος ενός θεραπευτικού προγράμματος εσωτερικής διαμονής και οχτώ φορές μεγαλύτερο από αυτό ενός προγράμματος ημερήσιας φροντίδας που βρίσκεται μέσα στην κοινωνία. Ένας χρήστης σε θεραπεία κοστίζει 9 ευρώ την ημέρα, στη φυλακή 25 ευρώ και στην πιάτσα 100 ευρώ, από τους κινδύνους που θέτει για τη δημόσια υγεία».Η κάνναβη είναι αυτοφυές καλλιεργήσιμο φυτό, με καταγεγραμμένη χρήση από την αρχαιότητα και ιδιότητες που δεν είναι μόνο ευφορικές ή αναλγητικές. Από το αρσενικό είδος του φυτού (sativa) παράγεται η κλωστική κάνναβη που χρησιμοποιήθηκε από πολλούς πολιτισμούς σαν χαρτί, ύφασμα, σχοινί και τρόφιμο. Η παραγωγή της, που ήταν νόμιμη στην Ελλάδα πριν από 50 χρόνια, επιτράπηκε ξανά με τον νόμο του 2013, χωρίς όμως να έχει ακόμη αναπτυχθεί. Το κίνημα της αντιαπαγόρευσης δίνει έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη που θα μπορούσε να προκύψει από την παραγωγή κλωστικής κάνναβης, παραθέτοντας στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η καλλιέργειά της «μπορεί να αντικαταστήσει τη καλλιέργεια βαμβακιού καθώς έχει πιο ανθεκτική (έως 3 φορές) και ποιοτική ίνα και μεγαλύτερη στρεμματική απόδοση από το βαμβάκι, το οποίο απαιτεί τουλάχιστον 14 φορές περισσότερη ποσότητα νερού και πολλά χημικά. Επίσης μπορεί να αντικαταστήσει το χαρτοπολτό από ξυλεία (ιδιαίτερα για τη παραγωγή χαρτονομισμάτων και χαρτιού), αφού είναι πιο ανθεκτική και πιο αποδοτική ανά στρέμμα καλλιεργούμενης έκτασης, σώζοντας με αυτό τον τρόπο πολύτιμα δάση και πόρους».

Η αντιαπαγορευτική πολιτική έχει βρει έδαφος τα τελευταία χρόνια σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, που αναθεώρησαν τη νομοθεσία τους επί το ριζοσπαστικότερο. Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ισπανία, Αγγλία, Βέλγιο, Τσεχία και Ελβετία ακολούθησαν το πείραμα της Ολλανδίας, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη, την αποποινικοποίηση και την απεξάρτηση του χρήστη από τα παράνομα κυκλώματα, ενώ προώθησαν και την κλινική χορήγηση κάνναβης για θεραπευτικούς σκοπούς. Πολλές χώρες επιτρέπουν τη συνταγογράφηση φαρμάκων που βασίζονται στην κάνναβη και, όπως λέει στο WE ο γιατρός Γιώργης Οικονομόπουλος, από τους πρωτεργάτες του αντιαπαγορευτικού κινήματος στην Ελλάδα, «η ιατρική κάνναβη συνταγογραφείται σε 23 πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών, σε 20 χώρες της Ευρώπης, ενώ υπάρχουν κλινικές στο Ισραήλ που κάνουν κανναβοθεραπεία. Ήδη από το 1969, οι πρώτες ανακοινώσεις που έγιναν για τις θεραπευτικές ιδιότητες της κάνναβης, ανέφεραν τη χρήση της ως σπασμολυτικό, αντιεπιληπτικό, ανακουφιστικό μέσο σε νευραλγίες, ημικρανίες, τοπικό αναισθητικό, αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, αγχολυτικό. Οι ασθένειες που, μεταξύ άλλων, έχει εφαρμογή είναι παραπληγία – τετραπληγία, σκλήρυνση κατά πλάκας, Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ, επιληψία, διπολική ψύχωση. Οι δράσεις αυτές οφείλονται στα φυτοκανναβινοειδή, συστατικά της κάνναβης που μιμούνται την προστατευτική δράση των ενδοκανναβινοειδών, τα οποία υπάρχουν ήδη στον ανθρώπινο οργανισμό».

Η ουσία THC (τετραϋδροκανναβινόλη) που περιέχεται στην κάνναβη είναι αυτή που προκαλεί τις ψυχοδραστικές και σωματικές εκδηλώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Η περιεκτικότητα της κάνναβης σε THC ποικίλλει, αλλά η ανεξέλγκτη καλλιέργεια και επεξεργασία της έχει οδηγήσει στην εμφάνιση μορφών με μεγάλο ποσοστό THC, η κατανάλωση των οποίων μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες.«Έχουν φτιάξει, λόγω της παράνομίας, το σκανκ», λέει ο κύριος Οικονομόπουλος. Πρόκειται για μια μεταλλαγμένη μορφή κάνναβης, με πολλαπλάσια συγκέντρωση THC. «Έρχονται διάφορες ποικιλίες απέξω – και τα αλβανικά που είναι γεμάτα φυτοφάρμακα. Από τότε ονομάστηκε η κάνναβη “μπάφος”, από το “μπαφιάζω”, γιατί είναι κακής ποιότητας και το τελικό ψυχικό αποτέλεσμα είναι ένα “κάθισμα”, ένα “μπάφιασμα”. Αντίθετα, στην ελληνική αργκό λεγόταν “σύρμα“. Γιατί σε ξυπνούσε!»

Η άρση της απαγόρευσης, σύμφωνα με το συνομιλητή μας, θα βοηθήσει στον έλεγχο της ποιότητας και θα μειώσει τον κίνδυνο από τη χρήση. Εξάλλου, «η απαγόρευση είναι αυτή που δημιουργεί την πρόκληση για χρήση. Το παιδί θέλει να κάνει την επανάσταση του στην οικογένεια, στην κοινωνία και κάνει κάτι παράνομο. Επίσης, όπου έχει νομιμοποιηθεί η κάνναβη, έχει πέσει η ηρωίνη κατακόρυφα».

Δεν θα συμβούλευε, όμως, έναν νέο να μείνει μακριά από τις εξαρτήσεις;

«Εγώ θα έδινα την εξής συμβουλή σε έναν νέο: “Εμπρός για αυτοδύναμες μαστούρες! Δεν χρειάζονται drugs για να αλλάξεις το κεφάλι σου, μπορείς να το αλλάξεις με την άθληση, τον πολιτισμό και με τον έρωτα“. Άλλωστε, σε μικρή ηλικία καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση κάνναβης. Ένας από τους λόγους που ζητάμε την άρση της απαγόρευσης είναι ακριβώς για να σταματήσει η νεολαία να έλκεται από το απαγορευμένο».