Τι ακριβώς σημαίνει casus beli ή ex officio ή tabula rasa; Οι λατινικές φράσεις που παπαγαλίζουμε

• Μπορεί να τις χρησιμοποιούμε συχνά στους καθημερινούς διαλόγους μας αλλά ωστόσο να μη γνωρίζουμε την ακριβή ερμηνεία τους.
• ad calendas Graecas/ στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
• ad hoc/ γι’ αυτόν το σκοπό
• alter ego/ το άλλο εγώ, ο σωσίας
• anno Domini (a.D.)/ έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
• ante Cristum (a.C.)/ προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
• ante meridiem (a.m.)/ πριν το μεσημέρι
• ante portas/ προ των πυλών
• a posteriori/ εκ των υστέρων
• a priori/ εκ των προτέρων
• ave, Caesar, morituri te salutant/ χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
• Ave, Maria/ χαίρε, Μαρία
• carpe diem/ άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
• casus beli/ αιτία πολέμου
• citius, altius, fortius/ ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
• cogito ergo sum/ σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
• corpus/ συλλογή έργων
• curriculum/ πρόγραμμα σπουδών
• curriculum vitae (c.v.)/ βιογραφικό σημείωμα
• de facto/ έμπρακτα
• de iure/ με νόμο
• de profundis/ εκ βαθέων
• directiva/ διάταξη, κανονιστική οδηγία
• dum spiro spero/ όσο ζω ελπίζω
• dura lex sed lex/ σκληρός νόμος αλλά νόμος
• errare humanum estτο/ να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
• errata/ σφάλματα· παροράματα
• et cetera (etc.)/ και λοιπά
• ex libris/ 1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.

2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ’ ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.

3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.

• ex officio/ από θέσεως
• exampli gratia (e.g.)/ για παράδειγμα
• fama volat/ η φήμη πετά
• gratis/ δωρεάν
• grosso modo/ με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
• habeas corpus/ 1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β’.

2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης

• homo homini lupusο/ άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
• homo sapiens/ σοφός άνθρωπος
• id est (i.e.)/ δηλαδή
• imperium/ ηγεμονία· κοσμοκρατορία
• incognito/ κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
• in memoriam/ εις μνήμην
• in situ/ επί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
• in vitro/ κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
• in vivo veritas/ στο κρασί η αλήθεια
• in vivo/ σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
• ipso facto/ με αυτό καθαυτό το γεγονός
• libido/ επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
• mare nostrum/ η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
• mea culpa/ δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
• memorandum/ υπόμνημα
• modus vivendi/ τρόπος ζωής· συμβιβασμός
• moratorium/ αναστολή εχθροπραξιών
• mutatis mutandis/ τηρουμένων των αναλογιών
• nexus/ σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
• nota/ σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
• occasione data/ ευκαιρίας δοθείσης
• o tempora  o mores!/ ω καιροί! ω ήθη!
• pax/ ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
• per se/ καθ’ εαυτόν
• persona/ πρόσωπο· προσωπείο
• persona non grata/ ανεπιθύμητο πρόσωπο
• post scriptum (p.s.)/ υστερόγραφο
• primus inter pares/ πρώτος μεταξύ ίσων
• post meridiem (p.m.)/ μετά το μεσημέρι
• quo vadis/ που πηγαίνεις
• ratio/ λόγος· αιτία
• requiem/ νεκρώσιμη ακολουθία
• res/ πράγμα· αντικείμενο
• scripta manent, verba volant/ τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
• sic/ έτσι
• sic et non/ ναι και όχι
• sine qua non/ εκ των ων ουκ άνευ
• status quo/ παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
• sui generis/ ιδιόρρυθμος
• tabula rasa/ άγραφη πλάκα
• terra incognita/ άγνωστη γη
• terminus ante quem/ χρονολογικό όριο (όχι πριν απ’ αυτό)
• terminus post puem/ χρονολογικό όριο (όχι μετά απ’ αυτό)
• time hominem unius libri/ να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
• urbi et orbi/ στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
• vae victis/ ουαί τοις ηττημένοις
• veni, vidi, vici/ ήλθα, είδα, νίκησα
• veto/ βέτο· προβάλω ένσταση
• vice versa/ και αντίθετα· και αντίστροφα
• viva voce/ δια ζώσης· προφορικά
• Vulgata/ η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά

*Πηγές:

Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).

Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)