Τα κάλαντα της Καστοριάς (στίχοι – βίντεο)

Τα καστοριανά κάλαντα τα γνωρίζουν λίγοι. Καλό είναι όλοι μας ν’ αρχίζουμε να τα μαθαίνουμε.
Η αλήθεια είναι ότι είναι δύσκολα, καθώς υπάρχουν πολλά κάλαντα για τον οικοδεσπότη, την οικοδέσποινα, το μικρό παιδί, τον μορφωμένο, τον ξενιτεμένο, τον Μητροπολίτη, την ανύπαντρη κόρη.
Παρακάτω σας παραθέτουμε τους στίχους και βίντεο με την απόδοσή τους:
Του οικοδεσπότη
Αραδιαστείτε έμπρεπα όλοι με την αράδα
να πούμε τραγούδια ευγενικά
ν’ αρέσουν τα’ αφεντικό μας.
Αφέντης μας είναι καλός,
στον κόσμο παραδειγμένος
και μες στη μέση του μαχαλά
στύλος μαλαματένιος.
Ας είν’ πολλά τα έτη σας
να ζείτε να ευτυχείτε
του χρόνου δε σαν σήμερα
ό,τι επιθυμείτε.
Και βάλε το χεράκι σου
στον αργυρό σου τσέπη
κι αν πιάσεις γρόσι κράτα το,
φλουρί μη το λυπάσαι.

Της οικοδέσποινας
Είπαμε στον αφέντη μας να πούμε και στην κυρά μας.
Κυρά μ’ κυρά μ’ κι αρχόντισσα κι αρχοντοπαραδειγμένη,
σε κάλεσαν οι αρχόντισσες στην εκκλησιά να πάνεις
κι ώσπου να πας κι ώσπου να ‘ρθεις και πίσω να γυρίσεις
οι στράτες ρόδα γιόμισαν, τα μονοπάτια μόσχον.
Αρχός με την αρχόντισσα στη σκάλα π’ ανεβαίνει
στα γόνατά του την κρατεί, στα μάτια την κοιτάζει
στα μάτια στα ματόφυλλα και στα καμαροφρύδια.
Σήκου κυρά μου κι άλλαξε, σήκου και αρματώσου
νίψου με το ροδόσταμο και πλύσου με το γάλα
βάλε τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη
και τον γαλάζιο αυγερινό στο χέρι δακτυλίδι.

Του μικρότερου παιδιού…
“Ένα μικρό μικρούτσικο
σπυρί μαργαριτάρι
για πλένετο, για λούσετο,
για το σχολειό να πάει
κι ο δάσκαλος το καρτερί
με τη χρυσή του βέργα
Αμπρέ παιδί καλό παιδί
πούνε τα γράμματά σου;
τα γράμματά μου στο σχολειό
κι ο νους μου στην αγάπη
κι ο νους μου παραπάρθηκε
και πάει στις μαυρομάτες”

Του μορφωμένου…
“Γραμματικός και λειτουργός
και ψάλτης κι αναγνώστης
έχει τον ουρανό χαρτί
τη θάλασσα μελάνι
και το μικρό το δάκτυλο
κοντύλι για να γράφει.
Εσείστηκε το δάκτυλο
και χύθηκε η μελάνη
και λέρωσε τα ρούχα του
τα’ χια και τα γαλάζια
και έβαλε και φώναξε
σε τρεις μεριές στο Κάστρο
μπρε στο Ντουλτσό, μπρε στο Τσαρσί,
μπρε στην μεγάλη πόρτα
– Ποιος είναι άξιος και βουργός
τα ρούχα να μου πλύνει;
Μια κόρη απολογήθηκε από ψηλό παλάτι
– Εγώ ‘μαι άξια και βουργή
τα ρούχα σου να πλύνω”

Του ξενιτεμένου…
“Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο
η ξενιτιά σε χαίρεται
κι εγώ ‘χω τον καημό σου
Να στείλω μήλο σέπεται,
κυδώνι μαραγκιάζει
Να στείλω και το δάκρυ μου
δεμένο με μαντήλι
Το δάκρυ μου ‘ναι καφτερό
και καίει το μαντήλι”

Του Μητροπολίτη…
“Αραδιαστήτε μπρε παιδιά
με τάξη να σταθούμε
εις τον Καλόν μας Δέσποτα
εγκώμια να πούμε
στον μέγα Ιεράρχη μας
που είναι προικισμένος
με κρίση με χαρίσματα
ωραία στολισμένος.
Καλέ Παναγιώτατε
Χρυσέ μας Ποιμενάρχα
καλές γιορτές καλή χρονιά
καλέ μας Ιεράρχα
πολλά τα έτη Δέσποτα
να είναι ευτυχισμένα
μαζί να τα περάσουμε
καλά κι αγαπήμένα”

Της ανύπαντρης κόρης…
“Εδώσουν κόρη έμορφη
πανέργου θυγατέρα
την προξενούν για βασιλιά,
την προξενούν για Ρήγα
Δεν θέλει γιον του βασιλιά,
δεν θέλει γιο του Ρήγα
μον θέλει γιον του Καπετάν,
πώσει πολύ βλισίδα
Έχει αμπέλια δώδεκα,
χωράφια δεκαπέντε
έχει και μύλους δεκαουχτώ
μ’ όλους τους μυλονάδες”