Να γιατί τα αρχαία ανδρικά αγάλματα έχουν συνήθως μικρά μόρια

Οι αρχαίοι Έλληνες εκθείαζαν, ως γνωστόν, το ανδρικό σώμα με γλυπτά αγάλματα που αναπαριστούσαν ρωμαλέους, συχνά επιφανείς άντρες, ημίθεους ή θεούς με γραμμωμένους μυς -κορμιά ιδανικά για το σύγχρονο μάτι, με εξαίρεση μια… μικρή λεπτομέρεια: τα μόριά τους.

«Τα αγάλματα έχουν μικρά έως πολύ μικρά γεννητικά όργανα σε σύγκριση με τον μέσο όρο», λέει ο ιστορικός Τέχνης, Άντριου Ληρ, που ειδικεύεται στην αρχαιοελληνική Τέχνη και σεξουαλικότητα. «Και συνήθως είναι χαλαρά».

Το δυσανάλογα μικρό σε σχέση με το υπόλοιπο κορμί μέγεθος του ανδρικού μορίου στα αρχαιοελληνικά και τα ρωμαϊκά αγάλματα θεών, αυτοκρατόρων και άλλων επιφανών ανδρών -από τον Δία μέχρι δοξασμένους αθλητές- έχει κάνει εντύπωση σε αναρίθμητους λάτρεις της Τέχνης και ιστορικούς, αφού δεν συνάδει με τις μεγάλες προσωπικότητες των αναπαριστωμένων. Αλλά οι αρχαίοι Έλληνες καλλιτέχνες, που επηρέασαν και τους Ρωμαίους και αργότερα εκείνους της Αναγέννησης, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, είχαν τους λόγους τους, συμφωνούν οι ειδικοί…
Ο Ηρακλής των Φαρνέζε, ρωμαϊκό αντίγραφο του αυθεντικού του Λύσιππου

Για τον ελληνικό κόσμο της κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου οι μεγάλοι, ορθωμένοι φαλλοί δεν ήταν ένδειξη ισχύος στα αγάλματα, που απεικονίζονταν γυμνά επειδή οι πρόγονοί μας ήταν οι πρώτοι που θεώρησαν τη γύμνια ένδειξη ηρωισμού. Τα χαρακτηριστικά του ιδανικού άνδρα, όπως τα συνοψίζει ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες», ήταν «ευρύ στέρνο και ώμοι, φωτεινό δέρμα, μικρή γλώσσα, ισχυροί γλουτοί και μικρό μόριο».

Όπως σημειώνει στο βιβλίο του «In Bed With Ancient Greeks» ο ιστορικός Πολ Κρίσταλ, που έχει ερευνήσει το θέμα, «το μικρό πέος ήταν συνώνυμο του αρχαιοελληνικού ιδεώδους για την αρρενωπή ομορφιά. Ήταν ένα δείγμα ανώτερης κουλτούρας και παράγοντας πολιτισμού». Αλλά αφού τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά των επιφανών ανδρών στην αρχαιοελληνική Τέχνη και αγάλματα αναδείκνυαν την αρμονία, γιατί δεν εφαρμόστηκαν τα ίδια αυτά αισθητικά κριτήρια και στα ανδρικά μόρια;
Οι μεγάλοι φαλλοί στα αγάλματα ήταν συνώνυμοι της ανοησίας και των ακόλαστων, ασυγκράτητων ορμών
Ορειχάλκινο άγαλμα του σάτυρου Σειληνού.

Όπως εξηγεί ο Ληρ, μέρος της απάντησης περιέχεται στον τρόπο που απεικονίζονταν οι φαλλοί ανεπιθύμητων προσώπων. Ειδικά οι λάγνοι, άσχημοι σάτυροι εμφανίζονταν προικισμένοι με ορθωμένους, δυσανάλογα μεγάλους φαλλούς -που έφθαναν ενίοτε μέχρι τον ομφαλό τους.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, τα πλάσματα αυτά ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί τράγοι και δεν διέθεταν καμία αυτοσυγκράτηση και μετριοπάθεια -αρετές που εκτιμούσαν ιδιαίτερα οι αρχαίοι μας πρόγονοι. «Τα μεγάλα πέη θεωρούνταν χυδαία, εκτός της αισθητικής νόρμας, συνώνυμα ανοησίας, κτηνωδίας και λαγνείας που χαρακτήριζαν περισσότερο τους βαρβάρους», γράφει ο Πολ Κρίσταλ.

Και πράγματι, σε πολλούς αμφορείς αλλά και σε ζωφόρους απεικονίζονται «προικισμένοι» σάτυροι να μεθούν και να γλεντοκοπούν με ασυγκράτητες ερωτικές ορμές. Στις κωμωδίες οι τρελοί επίσης αναπαριστώνται με μεγάλους φαλλούς -«δείγμα βλακείας ενός κτήνους, μάλλον, παρά μετριοπαθούς άνδρα», σύμφωνα με τον Κρίσταλ, που σημειώνει ότι το ίδιο παρατηρείται και στις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις των Αιγυπτίων.
Αττικό ερυθρόμορφο πινάκιο του 520-500 π.Χ. με σάτυρο που κρατά στo αριστερό χέρι έναν αυλό

Αλλά και η ιστορικός Τέχνης Έλεν Όρεντσον συμφωνεί ότι το ιδεώδες της ομορφιάς στους αρχαίους Έλληνες ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό της εποχής μας. Αν σήμερα τα μεγάλα πέη είναι συνώνυμα του ανδρισμού και της δύναμης, τα μικρότερα μεγέθη εκείνη την εποχή -αν και, όπως διαπιστώνεται από τα αγάλματα, δεν ήταν και τόσο μικρά σε σύγκριση με τον μέσο όρο σήμερα- θεωρούνταν πιο ελκυστικά και δείγμα σωφροσύνης και αυτοελέγχου.

Οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον ιδανικό άνδρα ως σκεπτόμενο, λογικό, πνευματικό άνθρωπο, που ναι μεν ήταν σεξουαλικά δραστήριος, αλλά δεν είχε καμία σχέση με τους παραδομένους στις ηδονές βαρβάρους. «Η σεξουαλική ικανότητα εκπορευόταν από τη νοητική δύναμη του άνδρα να επιβάλλεται στις ορμές του και να αναλαμβάνει τις ευθύνες του να γίνει πατέρας και να διαιωνίσει την οικογένεια στηρίζοντας παράλληλα με νέο αίμα την πόλη», λέει η Όρεντσον.
To άγαλμα του Δαβίδ, που φιλοτέχνησε ο Μιχαήλ Άγγελος – Galleria dell’Accademia της Φλωρεντίας / Φωτογραφία: Wikipedia

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αναπαράσταση των φαλλών και των διαφόρων μεγεθών τους στα αγάλματα και ευρύτερα στην αρχαιοελληνική Τέχνη είχε συμβολικό χαρακτήρα, λένε οι ειδικοί. Και αυτό, κατά την άποψη του Ληρ, εξηγεί γιατί οι καλλιτέχνες φιλοτεχνούσαν τότε τόσο συχνά ανδρικά γυμνά γλυπτά. «Κάτι έλεγε», επισημαίνει. «Εκείνη την εποχή αποτελούσε ένδειξη αν ο εικονιζόμενος είναι νοήμων, μετριοπαθές άτομο που επιβάλλεται στον εαυτό του»…

Πηγή: iefimerida.gr