Γιατί φοράμε: Μάρτη ή Μαρτιά ή Μαρτίτσι;

Ο Μάρτης , Μαρτιά ή Μαρτίτσι είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά, το οποίο, μάλιστα, θεωρείται ότι έλκει τις ρίζες του από την Αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα από τις τελετές των Ελευσίνιων Μυστηρίων κατά τις οποίες οι μύστες έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

Σύμφωνα, λοιπόν,  με το έθιμο, την 1η του Μάρτη, οι μητέρες φορούν στον καρπό του χεριού των παιδιών τους  ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Το βραχιολάκι αυτό ονομάζεται Μάρτης, Μαρτιά ή Μαρτίτσι.

Στόχος του είναι να προστατεύσει από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, ο οποίος είναι ιδιαίτερα βλαβερός, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες.

Ωστόσο, ο Μάρτης  θεωρείται ότι προφυλάσσει και από τα… κουνούπια και τους ….ψύλλους, ενώ λέγετει ότι απομακρύνει τις αρρώστιες και άλλα σχετικά δεινά.

Ο Μάρτης, Μαρτιά ή Μαρτίτσι φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φλεβάρη και φοριέται στην πρώτη ημέρα του Μάρτη, πριν την πρωινή έξοδο από το σπίτι.

Σε ορισμένες περιοχές ο Μάρτης φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού ως δαχτυλίδι και λέγεται ότι έτσι βοηθά τον κάτοχό του να μην… σκοντάφτει.

Το βραχιολάκι αυτό είθισται να το βγάζουν την τελευταία ημέρα του Μάρτη και το αφήνουν στα κλαριά των δέντρων, ώστε να το δούν τα πουλιά και να το πάρουν για να χτίσουν τη φωλιά του, αν και σε κάποιες περιοχές το καίνε με το αναστάσιμο φως του Πάσχα.

Ο Μάρτης, Μαρτιά ή Μαρτίτσι στα Βαλκάνια

Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στα Σκόπια με την ονομασία Μάρτινκα και στην Αλβανία ως Βερόρε. Και εκεί φορούν το βραχιολάκι  από κόκκινη και λευκή κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος και τα βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι.

Άλλοι πάλι, δένουν τον Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.

Τηρώντας  αντίστοιχα έθιμα οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές, τα οποία ονομάζονται Μαρτενίτσα, ενώ σε κάποιες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), η οποία είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη.

Η Μαρτενίτσα λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.

Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία Μαρτιζόρ. Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Θεός – Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι.

Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του, σύμφωνα πάντα με τον μύθο, έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή, η οποία συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία, ενώ η άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.